Ως συγγραφείς μπορείτε να προσδιορίζετε τα δικαιώματα που θέλετε να διατηρήσετε, καθώς οι περισσότεροι εκδότες δεν εντάσσουν όλα τα πιθανά δικαιώματα των συγγραφέων στα τυπικά συμφωνητικά τους. Πολλοί εκδότες δημιουργούν σημαντικά εμπόδια στους συγγραφείς που θέλουν να επαναχρησιμοποιήσουν ή να μοιραστούν την εργασία τους, καθώς και στην πρόσβαση σε αυτή από άλλους. Όμως δεν είναι οι μόνοι που έχουν δικαιώματα στο οικοσύστημα της επιστημονικής επικοινώνησης. Tα κυριότερα δικαιώματα ανήκουν σε εσάς τους συγγραφείς, αλλά και τους χρηματοδότες σας.
Γιατί να ζητήσετε να διατηρήσετε συγκεκριμένα δικαιώματα;
Η διαπραγμάτευση αλλαγών στα τυπικά συμφωνητικά των εκδοτών μπορεί να σας βοηθήσει να αποφύγετε αυτά τα εμπόδια και επιπλέον να αυξήσετε τις επιλογές σας, καθώς και το αναγνωστικό κοινό, τις αναφορές και την απήχηση της ίδιας της εργασίας. Είναι πολλάκις αποδεδειγμένο ότι οι εργασίες που δημοσιεύονται ανοικτά αποκτούν μεγαλύτερο αριθμό αναφορών. Η παρακάτω εικόνα δείχνει το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχουν οι δημοσιεύσεις Ανοικτής Πρόσβασης του Πανεπιστημίου Πατρών έναντι των μη-Ανοικτής Πρόσβασης σύμφωνα με τον δείκτη Relative Citation Ratio που έχει αναπτυχθεί από το National Institutes of Health των ΗΠΑ.
[Περισσότερα στην σχετική διαδραστική αναφορά του Wizdom.ai].
Παράλληλα, κάποια δικαιώματα διαμοιρασμού, επιβάλλονται από τους χρηματοδότες των έργων. Κάποιοι χρηματοδότες έρευνας ζητούν ή απαιτούν η εργασία που παρήχθη με δικά τους κονδύλια να καθίσταται ελεύθερα διαθέσιμη στο διαδίκτυο. Εάν έχετε λάβει χρηματοδότηση για κάποιο έργο και θέλετε να δείτε αν συμμορφώνεστε με τις απαιτήσεις του φορέα χρηματοδότησης μπορείτε να κάνετε τον έλεγχο αυτό μέσα από τη βάση SHERPA Juliet.
Ποιά είναι τα συνηθέστερα δικαιώματα για να διατηρήσετε;
Ως συγγραφείς τις περισσότερες φορές σας ενδιαφέρει να διατηρείτε το δικαιώμα για:
- να επαναχρησιμοποιείτε μια εργασία σας για διδασκαλία και για όλες τις πιθανές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές σας δραστηριότητες. Θα πρέπει να διασφαλίσετε ότι μπορείτε να διαμοιράσετε ένα άρθρο σας στις τάξεις των φοιτητών που διδάσκετε, π.χ. μέσω της αναρτησής του στο eClass.
- Να διαμοιράζεστε την εργασία σας με συναδέλφους σας. Αυτό γίνεται με το να δημοσιεύσετε την εργασία σας στο ιδρυματικό αποθετήριο (κάποιες φορές αναφέρεται ως «αυτο-αρχειοθέτηση») ή σε κάποιο θεματικό αποθετήριο, όπως το PubMed Central, arXiv κ.α. Με το να τις αναρτάτε στο Ιδρυματικό Αποθετήριο “Νημερτής” βοηθάτε στην υπεύθυνη συλλογή της πνευματικής παραγωγής του Πανεπιστημίου Πατρών, σε έναν χώρο και με όλα τα χαρακτηριστικά μονιμότητας.
Είναι οι εκδότες φιλικοί προς διακανονισμούς;
Οι πολιτικές των εκδοτών και τα συμφωνητικά τους ποικίλλουν σημαντικά. Εάν θέλετε να ελέγξετε τι ισχύει σε κάθε περιοδικό, η βάση SHERPA Romeo προσφέρει μια χρήσιμη περίληψη των πολιτικών για τα πνευματικά δικαιώματα και την αυτο-αρχειοθέτηση από πολλούς εκδότες. Η παρακάτω εικόνα δίνει ένα παράδειγμα του τι επιτρέπει ή τι απαγορεύει ένα επιστημονικό περιοδικό.
Έτσι λοιπόν μπορείτε να μάθετε την πολιτική του χρηματοδότη σας ή του Ιδρύματος μας και να ζητήσετε από τον εκδότη στον οποίο έχετε καταθέσει την εργασία σας να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις σας. Θυμίζουμε ότι οι εκδότες δεν μπορούν να εναντιωθούν όταν πρόκειται για αυτές τις υποχρεώσεις που έχετε, αλλά είναι κάθετα ενάντιοι απέναντι στην κατάθεση των εργασιών σας σε εφαρμογές εμπορικού και ανταγωνιστικού σκοπού, όπως το ResearchGate και το Academia.edu.
Οι πολιτικές και τα συμφωνητικά των εκδοτών συνήθως βρίσκονται διαθέσιμες στις ενότητες με τις πληροφορίες για τον συγγραφέα ή της υποβολής άρθρου στην ιστοσελίδα του περιοδικού. Οι πολιτικές του εκδότη αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου και οι όροι που υπάρχουν στις ιστοσελίδες τους συχνά διαφοροποιούνται από τους όρους των πραγματικών συμφωνητικών, γι’ αυτό πρέπει οι συγγραφείς να διαβάζουν προσεκτικά το ίδιο το συμφωνητικό. Γι’ αυτό, αν δεν καλύπτεστε από όσα αναγράφονται στο συμφωνητικό μπορείτε είτε να ζητάτε την αλλαγή των όρων, είτε να προσαρτάτε ένα παράρτημα με τους όρους που εσείς θέλετε να ισχύσουν.
Μπορείτε να βρείτε περισσότερα στη δημοσίευση Understanding Open Access του Authors Alliance.